पाटील बायोटेक तंत्रज्ञान पपईत फारच यशस्वी ठरते. तंत्रज्ञानाच्या वापरातून अनेक शेतकरी बांधवांनी रेकॉर्डब्रेक उत्पादन घेतले आहेत. पाटील बायोटेक चे सल्लागार या क्षेत्रात नियमित कार्यरत असतात. कार्यशाळा व प्रत्यक्ष शेतात भेट देवून शेतकरी बांधवांना मार्गदर्शन करण्यात येते.
आर्थिक गणित:
दर्जेदार लागवड आणि अनुभव संपन्न व्यवस्थापनाचा मेळ झाला तर पपईचा बाग दीड वर्षापर्यंत फळे देत रहातो. जास्तीत जास्त काळ बाग उभा राहिल्याने सुरवातीचा व आवर्तीत खर्च वजा जाता बंपर नफा हाती लागू शकतो. दुर्दैवाने जर बाग ८-१० महिनेच चालला तर मात्र खर्च वजा जाता हाती काहीच येत नाही. एकूणच हि बाग तयार करते वेळी तो दीड वर्ष उभा राहील असे बघावे. त्यासाठी मेहनतिची जय्यत तयारी करावी व अडचण आली तरी उत्साह टिकवायची उभारी ठेवावी.
पपई बद्दल महत्वाचे मुद्दे:
पपई पिकाची मुळे नाजूक व उथळ असतात. यामुळे या पिकास उत्कृष्ट निचरा, तसेच भरपूर सेंद्रिय कर्ब असणारी जमीन आवश्‍यक असते व तुमच्याकडे अशी जमीन नसेल तर उंच गादीवाफा व ठिबक सिंचनाचा अवलंबन करणे गरजेचे असते.
महाराष्ट्रातील उष्ण व दमट हवामान पपई पिकास चांगले मानवते. 38 ते 45 अंश से. पर्यंत तापमान योग्य असते. ढगाळ, धुके, लांब कालावधीचा गारठा पपईस घातक ठरतो.
लागवड:
वर्षातून तीन वेळा लागवड करता येते. जून- जुलै, सप्टेबर- ऑक्टोबर आणि जानेवारी -फेब्रवारी.
जानेवारी -फेब्रवारी. मध्ये मोठ्या क्षेत्रात लागवड होते. फेब्रुवारीच्या शेवटी किंवा मार्चच्या दुसऱ्या आठवड्यापर्यंत पपई ची रोपे शेतात लावली गेली पाहिज, हि वेळ चुकली तर निर्धारित लागवडीपेक्षा 30 टक्के रोपे नांगे भरण्यासाठी तयार ठेवावीत. पपईच्या रोपांची लागवड 8 X 6 फुटाच्या अंतरावर केली पाहिजे. या पद्धतीने सरासरी 905 रोपे एक एकरात लावली जातात. हिवाळ्यात आठ फुटांच्या अंतरामुळे बागेत हवेशीरपणा राहतो, तसेच दुसऱ्या बाजूच्या सहा फुटांच्या अंतरामुळे उन्हाळ्यातील प्रखर सूर्यकिरणांपासून फळांचे काही प्रमाणात संरक्षण होते.
मृदेची तयारी:
उंच गादीवाफे रोपे लावण्यापूर्वी आठ ते दहा दिवस अगोदर तयार करावीत. यासाठी सर्वांत प्रथम जमिनीची चांगली मशागत करावी. जमिनीतील खालचा थर कडक झाला असल्यास जमिनीतील पाण्याचा चांगला निचरा होण्यासाठी खालचा कडक झालेला थर (खोली 60 ते 70 सें.मी.) फोडणे गरजेचे असते. हा थर फोडण्यासाठी ट्रॅक्‍टरला जोडता येणारा सबसॉयलर उपयुक्त आहे. त्यानंतर जमिनीची नांगरट व उभी-आडवी वखरटी करून घ्यावी. यासाठी रोटाव्हेटरचाही वापर करता येतो. यावेळी आपण पाटील बायोटेक तंत्रज्ञाना नुसार खते मिसळून टाकावी.
खते मिसळल्यानंतर ट्रॅक्‍टरला उंच गादीवाफे बनविणारा रिजर जोडून उंच गादीवाफे तयार करून घ्यावेत. या गादीवाफ्याची उंची दीड फूट, तर रुंदी अडीच फूट असावी. असे गादीवाफे तयार झाल्यावर त्यावर ट्रॅक्‍टरला रोलर जोडून रोलर फिरवून घ्यावा. यामुळे उंच गादीवाफ्यात पोकळी राहणार नाही. पोकळी राहिल्यास उन्हाळ्यात पोकळीतून पपईच्या कोवळ्या रोपांच्या मुळांना गरम हवेची झळ पोचून रोपे दगावतात.
जलव्यवस्थापन:
पपई पिकात पाण्याचे योग्य व्यवस्थापन करण्यासाठी ठिबक सिंचन पद्धत उपयुक्त आहे, उंच गादीवाफ्यावर पपईच्या रोपांची लागवड करत असल्यास ठिबक सिंचनाचाच पर्याय स्वीकारावा लागतो. गादीवाफा तयार झाल्यानंतर गादीवाफ्याच्या मध्य भागावर लॅटरलची मांडणी करावी. मातीचा उत्कृष्ट निचरा होणार असल्यामुळे दोन ड्रीपरमधील अंतर दीड फूट ठेवावे. लागवडीच्या आठ ते दहा दिवस अगोदर गादीवाफा तयार झाल्यावर रोज नियमित ठिबक संच सुरू ठेवून बेड पूर्णपणे ओला होईल असे पाहावे. यामुळे गादीवाफ्यात असणारी उष्णता पूर्णपणे निघून जाईल. सुरवातीला पोयटा माती किंवा शेणखतामुळे संभाव्य उगवून येणाऱ्या तणांचे रोपलागवडीअगोदर नियंत्रण करता येईल.
पपईच्या रोपांची लागवड झाल्यानंतर सुरवातीला रोपांना पाणी कमी लागते, पण पाण्याचा नियमित पुरवठा गरजेचा असतो. लागवडीपासून सुरवातीच्या एक महिन्याच्या कालावधीत प्रति दिन एक लिटर पाणी मिळेल इतकेच मोजके पाणी ठिबक संचाने द्यावे. त्यानंतर रोपे दोन महिन्यांची होईपर्यंत दोन लिटर पाणी द्यावे.
जातीची निवड:
आईस बेरी, ग्रीन बेरी, रेड लेडी (तैवान ७८६) या तीन जाती बाजारात उपलब्ध असून ग्रीन बेरी व आईस बेरी या प्रजाती अतिशय गोड आहे पण फळाची टिकवण क्षमता कमी असल्याने जास्त दूर वाहतूक करणे कठीण आहे. बाजारपेठ जवळ असेल तर २५% ग्रीन/आईस बेरीची लागवड करा. रेड लेडी: या प्रजातीची टिकवण क्षमता उत्तम असून दूर पाठवण्यासाठी हि प्रजाती चांगली आहे. ७५ % रेड लेडी लावा.
पपई व्यवस्थापनातील ९ महत्वाच्या टिप्स अश्या आहेत
- जुन्या पपईच्या बागांजवळ पपईची नवी लागवड करू नये.
- पुनर्लागवडीसाठी रोपे किमान 12 सें.मी. उंचीची सहा पानी, मजबूत दांडी असलेली निवडावीत.
- रोपांची लावणी शक्‍यतोवर दुपारी चारनंतर करावी.
- रोपे लावताना बुंध्याच्या चौफेर माती घट्ट दाबावी. मुळांच्या परिसरात पोकळी राहणार नाही, याची दक्षता घ्यावी.
- लागवडीनंतर लगेच रोपांना पाणी द्यावे.
- पपईचे खोड सुरवातीला बारीक राहून वाढ जास्त जाणवत असल्यास पाण्याचा थोडा ताण द्यावा किंवा क्‍लोरमेक्वॅट क्‍लोराईड चार मि. लि. प्रति 15 लिटर पाणी या प्रमाणात फवारणी करावी.
- पपई पिकात फोरेटचा वापर टाळावा.
- उन्हाळ्यात लॅटरल तापत असल्याने त्याचा चटका लागून रोपे मरतात. त्यामुळे रोपांपासून लॅटरल किमान दहा सें.मी. दूर ठेवावीत.
- एकदा लॅटरल ठेवल्या नंतर सतत हलवू नये. लॅटरलची शेवटची टोके खुंट्यांना बांधून घ्यावीत.
पपईसाठी पाटील बायोटेक तंत्रज्ञानात आळवणी व्यवस्थापन, एकात्मिक व्यवस्थापन व फवारणी व्यवस्थापन असे तीन मुद्दे प्रकर्षाने योजिले जातात. यांच्या माध्यमातून पिकाचे संतुलित व समय सारणी बद्ध पोषण केले जाते. पपई मध्ये व्हायरसची समस्या मोठी आहे. रोपांची रोगप्रतिकार शक्ती वाढविण्यासाठी, व्हायरस वहन करणाऱ्या किडींचा बंदोबस्त करण्यसाठी तंत्रज्ञानात विशेष व्यवस्था आहे. रोगकीड व्यवस्थापन कमी खर्चात होण्यासाठी हे तंत्रज्ञान अतिशय उपयोगी आहे. पपई शेड्युल च्या माध्यमातून आपण या तंत्रज्ञानाचा नक्की अभ्यास करावा.